همه گیرشناسی بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه در استان گلستان: اثر بیماری بر صفات کمّی و کیفی مؤثر در عملکرد

بیماری پژمردگی ورتیسلیومی پنبه ناشی از قارچ verticilium dahliae kleb. یکی از مهم ترین بیماری های پنبه در استان گلستان است. به منظور تعیین اثر بیماری بر خصوصیات کمّی و کیفی وهم بستگی صفات مؤثر در عملکرد با تحمل به بیماری، 1500 بوته انتخاب و با توجه به میزان سلامت آنها به پنج گروه  تقسیم شدند. از هر گروه 100 بوته انتخاب و صفات کمی و کیفی بوته و وش ، قوه نامیه و وزن هزار دانه بذور تعیین و ضریب کاهش هر خصوصیت برای هر درجه بیماری نسبت به بوته سالم محاسبه شد. آنالیز واریانس یک طرفه صفات اندازه گیری شده در هر گروه در قالب طرح کاملاً تصادفی و به روش نرم افزار sas نسخه 9 و مقایسه میانگین صفات به روش tukey  در سطح معنی دارf  صورت گرفت. 15 رقم پنبه درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو مزرعه آلوده و غیرآلوده به عامل بیماری کشت گردیدند. شاخص بیماری پژمردگی ورتیسلیومی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه زایا تعداد غوزه در بوته، قطر طوقه، عملکرد، زودرسی و وزن تک غوزه اندازه گیری شدند. آنالیز واریانس ساده و مرکب با استفاده از برنامه کامپیوتری mstatc محاسبه و میانگین صفات با آزمون دانکن مقایسه شدند. هم بستگی فنوتیپی دو به دوی صفات با برنامهsas  و هم بستگی ژنتیکی با استفاده از برنامه gen.cor تخمین زده شد. نتایج نشان داد که بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد گره، تعداد شاخه های زایا، تعداد غوزه در بوته، وزن غوزه، وزن هزاردانه، عملکرد، تعداد برگ، کیل، استحکام الیاف، ضریب میکرونر، طول الیاف، یک نواختی الیاف و کاهش قوه نامیه بذرهای استحصالی از بوته های بیمار و افزایش درصد چربی پنبه دانه می شود.هم بستگی ژنتیکی بین شاخص بیماری و تعداد شاخه رویا (63/0)، بین شاخص بیماری با طول شاخه رویا (69/0) و بین شاخص بیماری و طول شاخه زایا (34/0) مثبت و در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. بین شاخص بیماری با تعداد شاخه رویا هم بستگی معنی دار و مثبت وجود داشت (31/0r =  و 01/0= a). هم بستگی بین شاخص بیماری با طول شاخه زایا و وزن غوزه، منفی و در سطح 5 درصد معنی دار بود. به عبارت دیگر بوته های بیمار، طول شاخه های زایا و وزن قوزه کمتری دارند. بین شاخص بیماری و تعداد شاخه رویا هم بستگی فنوتیپی مثبت و معنی دار وجود داشت (31/0)، بین شاخص بیماری با طول شاخه زایا و وزن قوزه هم بستگی فنوتیپی منفی و معنی دار مشاهده شد (به ترتیب 21/0- و 18/0-) . بین شاخص بیماری با تعداد شاخه رویا، طول شاخه رویا و طول شاخه زایا هم بستگی ژنتیکی مثبت و معنی داری وجود داشت، بین شاخص بیماری با ارتفاع، زودرسی، وزن غوزه و عملکرد هم بستگی ژنتیکی منفی و معنی دار دیده شد. بنابراین بوته هایی با تعداد شاخه های رویای بیشتر، طول شاخه های زایا و رویای بیشتر و با شاخ و برگ بیشتر، تحمل بیشتری در مقابل حمله عامل بیماری دارند.